تار

تار سازی اصیل در موسیقی ایران است و  طوری روی پای نوازنده قرار می‌گیرد که  دسته تار در طرف چپ و کاسه طنینی در سمت راست نوازنده قرار می‌گیرد که به صورت افقی روی پا قرار گرفته ونواخته می‌شود. . در گذشته تار ایرانی ۵ سیم (تار) داشت اما به روایتی غلامحسین‌درویش ملقب به درویش خان، سیم ششمی را به آن افزود که همچنان رایج است.  

تار از سازهای زهی-مضرابی است که در ساختش از چوب، پوست، استخوان و زه بهره می‌برند و طول آن به ۹۵ سانتی‌متر هم می‌رسد. در این مقاله نگاهی انداختیم به ساختار و خاستگاه این ساز سنتی. 

اجزای سازنده تار

پوست :

از قسمت نازک پوست  چهارپایانی مانند بز و بره است. 

خرک:

معمولا از جنس استخوان و طول تقریبی ۵ و ارتفاع ۲ سانتی‌متر ساخته می‌شود و با دوپایه‌ی کوچک روی پوست کاسه قرار می‌گیرد. سیم‌ها هریک جداگانه از درون شیارهای کم عمق روی خرک عبورمی‌کنند.

کاسه طنینی: 

 کاسه طنینی از تنه ی درخت توت ساخته شده که از داخل تراشیده شده و قلبی شکل است و عموما دو تکه می‌باشد.  قسمت بزرگتر را " کاسه" و قسمت کوچکتر را " نقاره" می‌گویند. بر روی دهانه باز کاسه و نقاره پوست کشیده می‌شود. جنس چوب کاسه‌ها معمولا از چوب درخت توت است.

سرپنجه:

جعبه‌ای کوچک و توخالی است که در ابتدای طول دسته قرار گرفته و از جنس چوب کاسه‌هاست. شش گوشی، در هر طرف سه گوشی، روی آن قرار می‌گیرد. 

دسته:

دسته تار از چوب‌های سختی مانند گردو و یا توت و به صورت لوله‌ای توپر به طول تقریبی ۵۰ و قطری حدود ۴ سانتی‌متر ساخته می‌شود. از طرف جلو که محل قرار گیری انگشت‌ها است، به صورت صاف برش میخورد و از پشت نیم دایره است، دستان ها با فواصل معین روی دسته بسته می‌شوند. دسته از یک طرف به نقاره و از سوی دیگر به سر پنجه متصل می‌گردد. 

گوشی‌ها:

تار ۶ عدد گوشی از جنس چوب به تعداد سیم‌های ساز دارد که به صورت میخ‌های درشت ساخته می‌شوند. 

شیطانک:

قطعه‌ای استخوانی، باریک و کم ارتفاع است به عرض دسته و ارتفاع ۲ میلی‌متر. شیطانک مابین دسته و سرپنجه قرار می‌گیرد و دارای شیار‌های کم عمق است. سیم‌ها هریک از درون یکی از این شیارها می‌گذرند و به طرف گوشی می‌روند. 

دستان‌ها:

به طور معمول ۲۵ دستان هست ولی از زمان علینقی وزیری ۲۸ دستان هم متداول شد، جنس دستان ها از روده است، جنس نایلون بسیار کم و نامرغوب به حساب می‌آید.

سیم گیر:

قطعه‌ای کوچک از جنس چوب یا استخوان است که در انتهای بدنه کاسه نصب می‌شود. 

تعداد و جنس سیم‌ها:

تار ۶ سیم از جنس فلز با قطرهای مختلف دارد. سیم‌های اول و دوم قطرشان 18 تا 20 میلیمتر است واز فلزی سفید رنگ ساخته می‌شوند. سیم‌های سوم و چهارم که زرد رنگ و از جنس برنج هستند،  قطرشان ۱۸ تا ۲۲ درصد است و دو به دو کوک می‌شوند. سیم پنجم هم از فلزی سفید رنگ تهیه شده و قطری کمتر دارد، این سیم با سیم‌های اول و دوم کوک می‌شود. سیم ششم، زرد رنگ است، با قطری ۳۸ درصدی و  یک اکتاو بم تر از سیم‌های اول و دوم کوک می‌شود. 

وسعت:

صدای تار وسعتی نزدیک به سه اکتاو دارد.  

منبع: بلاگ ماژورین